Gedenkteken Pieter Breugel

Rijksmonument - gedenkteken

In Breugel, op het Pieter Brueghelplein, staat het gedenkteken voor Pieter Breugel, de in +/- 1525 geboren en in 1569 overleden schilder. In 1926 werd door de destijds bekende Vlaamse schrijver Felix Timmermans het hardstenen monument onthuld, vervaardigd naar ontwerp van de architect A.J. Kropholler. 

Borstbeeld

Aan de overkant staat een borstbeeld van Pieter Brueghel, onthuld in 1996 en gemaakt door J. Couwenbergh. Vlak naast het plein bevinden zich percelen grond waaraan van oudsher de naam van Pieter Brueghel verbonden is. Dit borstbeeld is geen monument.

Pieter Brueghel, Bruegel of Breugel?

Op het gedenkteken en het borstbeeld staat de naam van de schilder op verschillende manieren geschreven. Op het gedenkteken staat zijn naam vermeld als Pieter Breugel, terwijl op het borstbeeld de naam Pieter Brueghel te lezen is. Zo ook als je zoekt op bijvoorbeeld Wikipedia.

Die verschillen in schrijfwijze zijn niet toevallig. Door de eeuwen heen zijn er meerdere varianten van de naam in omloop geweest. De schilder zelf signeerde zijn werken aanvankelijk met Brueghel, maar liet rond 1559 de h bewust weg en schreef voortaan Bruegel. Dat deed hij waarschijnlijk om zich aan te sluiten bij een trend in intellectuele en aristocratische kringen, waarbij namen werden “gelatiniseerd” , eenvoudiger en meer passend bij de toen gangbare Latijnse schrijfwijzen. Zijn zonen en nazaten bleven echter vaak de vorm Brueghel gebruiken. Daardoor bestaan beide varianten naast elkaar en zijn ze allebei vertrouwd geworden.

Het geboortejaar

Op het gedenkteken in Son en Breugel staat dat Pieter Breugel in 1530 geboren zou zijn. Tegenwoordig weten we dat zijn geboortejaar waarschijnlijk 1525 is. Toch wordt de vermelding van 1530 en de schrijfwijze van de naam niet aangepast. Het gedenkteken werd namelijk in 1926 opgericht, een tijd waarin men nog aannam dat hij in 1530 geboren was en de naam werd geschreven als Pieter Breugel. Het monument weerspiegelt niet alleen de herinnering aan de schilder, maar ook de kennis en overtuigingen van de inwoners die hem toen herdachten. Ook dat is (immaterieel) erfgoed.

Een levend stukje geschiedenis

Dat de naam en het geboortejaar niet helemaal “kloppen”, maakt het gedenkteken en het borstbeeld niet minder waardevol. Integendeel: ze vertellen niet alleen iets over Pieter Breugel zelf, maar ook over hoe hij in verschillende tijden is herinnerd en geëerd.